The art of Inlaying
[ Khatam Kari ]
As a young lady, I was vaguely aware of Khatam, though it was all around. But I knew it was an important art to my parents and relatives and I assumed to all Iranians. Even they may not have known what it was really was. I was merely told not to touch these things. When my brothers left for the U.S. and went to college, my mother spent a great deal on gifts that used Khatam (such as jewelery boxes, picture frames, chessboards, pipes, desks, musical instruments and other arts.) Such things are highly practical for honoring recipients with quality and uniquely Persian gifts.
Eventually I learned that the intricate details were all done by hand with precious materials. And when I married, my grandma gave me an antique cosmetics box made of khatam and silver. She emphasized that I should take very good care of it, and said “It is from the Ghajar kingdom and should be in a museum.” Still, I didn’t fully appreciate it.
After 60 years, as I was making a diorama, I became curious about the art of Khatam. In the summer 2005, for two months I attended a Shiraz vocational school to learn the craft. It came easy for me. Though I only learned the process, I felt that I could master the art of Khatam given enough time.
The process
Making Khatam has two major process. First making slabs of the material and then applying thin slices to the surfaces. I arranged in a pattern very thin sticks of ebony, teak, ziziphus, orange-wood, rosewood, and brass.

These formed a group in the shape of a cylinder and were glued together. Thick cross-section slabs were made from the cylinders. These were cut into shapes and fitted together to multiply the pattern. Then we compressed and merged these pieces between two wooden frames.
The final slabs were sliced into very thin (1 mm), beautiful sheets. The sheets get trimmed to fit and wrapped onto an object to be glued. The finishing touch is a varnish/lacquer over the Khatam surface.
The sheets of Khatam are very delicate and it was hard to glue them onto the objects. I brought some sheets back to MN to be used in making the dioramas. Then I discovered how very difficult the craft can be. The humidity here is an extreme obstacle to making khatam. I believe this art form could never have evolved in this climate.
Fun facts
- The word “Khatam” means “incrustation or inlaid”.
- Today, camel bones are used for the white color — instead of ivory.
- The main motif is a six-pointed star included in a hexagon.
- Rooms in Eram and Marmar mansions are plated in Khatam.
- The craft of Khatam existed for more than 700 years.
- Khatam production peaked in the Safavid period (circa 15-17 century).
- It declined in the 18th century.
- During Reza Shah’s reign, it was encouraged in the art schools.
- It is usually procured in Shiraz and Isfahan.
Read More
خاتم کاری
[ این لِی ییگ ]
من در دوران نو جوانی اطلاعات بسیار کمی در باره خاتم داشتم، این در حالی بود که همه جای خانه پر از کارهای خاتم بود. اما میدانستم که اشیاء خاتم کاری شده برای پدر و مادرم و اقوام و بالتّبع همه ایرانیان بسیار عزیز وارزشمند بود، گر چه بیشتر آنها راجع به خاتم چیری نمیدانند. همیشه به من گفته می شد که نباید به آنها دست بزنم. وقتی برادرهایم برای تحصیلات دانشگاهی به خارج رفتند مادرم مرتّباً کادوهای خاتم کاری نظیر جعبه جواهرات، قاب عکس، شطرنج، پیپ، میز خاتم، آلات موسیقی و سایر اشیاء را برای آنها به خارج می فرستاد. همه این اشیاء هدیه های رایج از آثار هنری ایرانیان و برای ادای احترام به افراد بود.
تدریجاً فهمیدم که ریزه کاریهای روی آثار خاتم همه با دست انجام می شود و در آنها از مواد گرانقیمت نیز استفاده می شود. وقتی ازدواج کردم مادر بزرگم بعنوان کادو به من یک جعبه لوازم آرایش داد که روی آن کار خاتم و نقره کاری بود. او به من تاُکید کرد که باید از آن بخوبی مراقبت کنم چون یک کار هنری قدیمی و مربوط به دوران قاجاراست. هنوز هم در آن زمان خاتم آنقدرها برایم ارزشمند نبود.
با گذشت حدود شصت سال از آن روزها وقتی بفکر ساختن دایّراما افتادم، کنجکاوی من در باره هنر خاتم زیادتر شد. در تابستان ۲۰۰۵ من بمدت دو هفته در یک کلاس هنری آموزش خاتم در شیراز شرکت کردم و اطلاعات بیشتری در این مورد پیدا کردم. گرچه در این مدّت تنها مقدمات خاتم کاری را فرا گرفتم امّا احساس کردم با کمی صرف وقت در این زمینه اطلاعات کمی به دست می آورم.
مراحل ساختن خاتم
صنعت خاتم کاری دو مرحله دارد. اول ساختن قطعات باریک از چوب آبنوس، عاج، چوب سنجد، چوب نارنج و چوب بلسان بنفش و میله های بسیار باریک از برنج و یا نقره و طلا.

این قطعات باچسب در کنار یکدیگر قرار گرفته و بصورت استوانه در می آیند.. نحوه چیدن این نوارها در کنار یکدیگر باعث بوجود آمدن اشکال مختلف در خاتم میشود. لذا هراستوانه برای ساختن شکل خاصی ساخته میشود. سپس هر استوانه به صورت ورقهای متعدد بریده میشود. ورقه ها تشکیل شده از هر استوانه بغل یکدیگر گذاشته شده و فرم های متعددی را میتوان از آنها به وجود آورد. این اشکال بین دو عدد قاب چوبی کمپرس میشود.
آخرین ورقه به ورقه های بسیار نازک (یک میلیمتر) بریده میشود. این ورقه های نازک خاتم آماده برای قرار گرفتن و چسباندن روی اشیاء ساخته شده از چوب میباشند. سپس برای شفّاف کردن خاتم از وارنیش استفاده میشود.
ورقه های خاتم خیلی شکننده هستند و چسباندن آنها روی سطح اشیاء خیلی مشکل است. من تعدادی از این صفحات خاتم را با خود به مینسوتا آوردم تا از آنها در ساختن اشیاء مختلف استفاده کنم. اینجا بود که متوجه شدم تا چه اندازه خاتم کاری مشکل است. رطوبت موجود در هوای مینسوتا مانع عمده ای برای ساختن اشیاء خاتم است. من فکر میکنم این رشته از هنر هرگز نمیتوانست در این آب و هوابوجود آید و توسعه پیدا کند.
دانستنیهای جالب
- لغت خاتم به معنای آراستن، کارگذاشتن در، و یا تزیین ازطریق پوشاندن.
- امروزه بجای عاج از استخوان شتر برای قسمتهای سفید استفاده می شود.
- ترکیب اصلی در همه کارهای خاتم یک ستاره شش گوشه است.
- در باغ ارم و کاخ مرمر اتاقهایی با پوشش خاتم وجود دارد.
- هنر خاتم کاری حدود ششصد سال پیشینه د ارد.
- هنر خاتم کاری در زمان صفویه به اوج پیشرفت خود رسید (قرن ۱۶-۱۵) میلادی.
- از قرن هیجده میلادی سیر نزول را پیدا کرد.
- در دوران رضا شاه آموزش و تشویق از هنر خاتم کاری در مدارس هنری رایج شد.
- هنر خاتمکاری بیش از همه در شیراز و اصفهان رواج دارد.
مطالعه بیشتر
Leave a Reply